HISTORIA

Najstarsze ślady pobytu pierwszych ludzi w Dolinie Prądnika pochodzą ze schyłku zlodowacenia środkowopolskiego i datowane są na dolny paleolit, czyli ok. 120 tys. lat temu. Ślady te znaleziono w jaskini Ciemnej w Ojcowie. Kolejne ślady osadnictwa w postaci pozostałości obozowisk neandertalczyków w rejonie Ojcowa datować można na okres między 110 a 70 tysięcy lat temu. Obozowiska te zaliczane są do kompleksu mustierskiego i mikockiego. Do najważniejszych stanowisk tych tradycji kulturowych należą jaskinie: Ciemna, Nietoperzowa w Jerzmanowicach i schronisko Wylotne w Dolinie Sąspowskiej Zaostrzenie się klimatu spowodowało przerwę osadniczą, po której człowiek pojawił się dopiero w górnym paleolicie. Ślady jego pobytu znaleziono w jaskiniach: Nietoperzowej, Koziarni, Łokietka i Mamutowej. Prawdopodobnie były to grupy łowców polujących na niedźwiedzie jaskiniowe, konie, bizony i drobną zwierzynę. Pojawienie się współczesnego człowieka nastąpiło wraz z kulturą oryniacką ok. 35 – 30 tysięcy lat przed naszą erą. Jego obozowisko łowieckie zostało odkryte w 1871 r. przez J. Zawiszę w jaskini Mamutowej. Wśród interesującego inwentarza wyrobów kościanych na uwagę zasługują bardzo rzadkie znaleziska grotów oszczepów wykonane z ciosów mamuta. Odkrycia znacznie młodsze, ale za to o wielkim znaczeniu dokonane zostały przez G. Ossowskiego w jaskini Maszyckiej, ponownie badanej w latach sześćdziesiątych XX wieku. Wiążą się one z kulturą magdaleńską, z późnego paleolitu. Na uwagę zasługuje wyjątkowy zestaw znalezionych tam zdobionych utworów kościanych. Wskazują one na związek tradycji kulturowej mieszkańców jaskini z terenem dzisiejszej Francji. U schyłku paleolitu i w środkowej epoce kamienia (mezolicie) Dolina Ojcowska i otaczający ją teren wysoczyzny nie stwarzały dogodnych warunków dla osadnictwa. Z czasów tych znane są tylko pojedyncze znaleziska. W neolicie, w okolicach Ojcowa było kilka kopalń krzemienia, z których najlepiej znana jest kopalnia w Sąspowie. Inna kopalnia z tego okresu – Dąbrówka znajduje się w Jerzmanowicach. Z kopalniami krzemienia związane były pracownie krzemieniarskie znane między innymi z Kopcowej Skały i Pieskowej Skały. Jaskinie wówczas wykorzystywano jako krótkotrwałe obozowiska pasterskie i łowieckie grup ludzkich wędrujących przez Wyżynę. Były one także schronieniem dla ludzi zajmujących się wydobywaniem i dystrybucją krzemienia. Ślady trwalszego osadnictwa w rejonie Ojcowa pochodzą z wczesnego średniowiecza. Ożywienie osadnictwa nastąpiło w okresie rozbicia dzielnicowego i za panowania Kazimierza Wielkiego. Świadectwem tego jest budownictwo obronne usytuowane nad Prądnikiem. Są to dwa grody książąt, wzniesione w pierwszej połowie XIII wieku. Jeden został zbudowany w 1228 r. przez Henryka Brodatego na wzgórzu Kocica w Sułoszowej, w pobliżu zamku w Pieskowej Skale, a drugi wzniesiony przez Konrada Mazowieckiego w 1231 r. na Górze Okopy. W lokalizacji tych grodów wykorzystano naturalne walory obronne obu miejsc. Celem tych założeń obronnych była kontrola szlaków biegnących Doliną Prądnika i zapewnienie przez każdego z książąt dogodniejszej pozycji w walce o zdobycie Wzgórza Wawelskiego. Kontynuacja tej tradycji znajduje wyraz w legendarnym ukrywaniu się Łokietka w ojcowskich jaskiniach w okresie walk z czeskim Wacławem II o tron Krakowski. W XIV w. w miejscu dawnych założeń obronnych, zaczęto budować system fortyfikacyjny, którego zadaniem było bronić szlak handlowy z Krakowa na Śląsk. Powstały okoliczne zamki, między innymi w Ojcowie i w Pieskowej Skale. Dominują one w krajobrazie Doliny Prądnika do dziś. Z zamku w Ojcowie zostały jedynie ruiny, natomiast zamek w Pieskowej Skale zmieniał swój wygląd na przestrzeni wieków, zależnie od upodobań kolejnych właścicieli. W kolejnych stuleciach doszło do ostatecznego ukształtowania się stosunków własnościowych, organizacji kościelnej oraz sieci osadniczej w okolicach Ojcowa. Pierwsze starania o utworzenie Parku Narodowego sięgają XIX w., kiedy to w Dolinie Prądnika odkryto wiele interesujących gatunków zwierząt i roślin, rozpoczęto badania jaskiń. Duże zasługi w ochronie przyrody Doliny Prądnika miał Jan Zawisza, który niegdyś był właścicielem Ojcowa. Rozpoczął on wykupywanie Doliny i okolic. Kolejny właściciel – Ludwik Krasiński kontynuował wykup kolejnych partii. Jednak dopiero w okresie międzywojennym powołano Państwową Komisję Ochrony Przyrody, która następnie została przekształcona na Państwową Radę Ochrony Przyrody. Na jej czele stanął prof. Władysław Szafer. Opracowano wówczas pierwszą monografię przyrodniczą Doliny Prądnika i Sąspowskiej. Zamieszczono w niej charakterystykę środowiska geograficznego okolic Ojcowa oraz opis i plan projektowanego rezerwatu. Niestety projekt ten nie został zrealizowany, zamiast tego, zainwestowano w turystykę i infrastrukturę uzdrowiskową, przez co Ojców został udostępniony społeczeństwu. Starania o utworzenie Parku Narodowego w Dolinie Prądnika wznowiono po II wojnie światowej. Przedstawiono projekt rozporządzenia Rady Ministrów o powołaniu Ojcowskiego Parku Narodowego, który został utworzony w 1956 r., po zatwierdzeniu przez Państwową Radę Ochrony Przyrody. Był to wtedy szósty Park Narodowy w Polsce, o powierzchni 1570,59 ha. Obecnie powierzchnia Parku wynosi 2145,62 ha. W związku z powstaniem Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, wokół Parku ustanowiono strefę ochronną, która obecnie ma powierzchnię 6777 ha.


9 pażdziernika ad2006
webmaster: Jacek Hirsz