HISTORIA
Najstarsze ślady pobytu pierwszych ludzi w Dolinie Prądnika pochodzą ze schyłku
zlodowacenia środkowopolskiego i datowane są na dolny paleolit, czyli ok. 120 tys. lat
temu. Ślady te znaleziono w jaskini Ciemnej w Ojcowie. Kolejne ślady osadnictwa
w postaci pozostałości obozowisk neandertalczyków w rejonie Ojcowa datować można
na okres między 110 a 70 tysięcy lat temu. Obozowiska te zaliczane są do kompleksu
mustierskiego i mikockiego.
Do najważniejszych stanowisk tych tradycji kulturowych należą jaskinie: Ciemna, Nietoperzowa
w Jerzmanowicach i schronisko Wylotne w Dolinie Sąspowskiej
Zaostrzenie się klimatu spowodowało przerwę osadniczą, po której człowiek pojawił się
dopiero w górnym paleolicie. Ślady jego pobytu znaleziono w jaskiniach: Nietoperzowej,
Koziarni, Łokietka i Mamutowej. Prawdopodobnie były to grupy łowców polujących
na niedźwiedzie jaskiniowe, konie, bizony i drobną zwierzynę.
Pojawienie się współczesnego człowieka nastąpiło wraz z kulturą oryniacką ok. 35 –
30 tysięcy lat przed naszą erą. Jego obozowisko łowieckie zostało odkryte w 1871 r.
przez J. Zawiszę w jaskini Mamutowej. Wśród interesującego inwentarza wyrobów
kościanych na uwagę zasługują bardzo rzadkie znaleziska grotów oszczepów wykonane
z ciosów mamuta. Odkrycia znacznie młodsze, ale za to o wielkim znaczeniu dokonane
zostały przez G. Ossowskiego w jaskini Maszyckiej, ponownie badanej w latach sześćdziesiątych
XX wieku. Wiążą się one z kulturą magdaleńską, z późnego paleolitu. Na
uwagę zasługuje wyjątkowy zestaw znalezionych tam zdobionych utworów kościanych.
Wskazują one na związek tradycji kulturowej mieszkańców jaskini z terenem dzisiejszej
Francji.
U schyłku paleolitu i w środkowej epoce kamienia (mezolicie) Dolina Ojcowska
i otaczający ją teren wysoczyzny nie stwarzały dogodnych warunków dla osadnictwa.
Z czasów tych znane są tylko pojedyncze znaleziska. W neolicie, w okolicach Ojcowa
było kilka kopalń krzemienia, z których najlepiej znana jest kopalnia w Sąspowie. Inna
kopalnia z tego okresu – Dąbrówka znajduje się w Jerzmanowicach. Z kopalniami krzemienia
związane były pracownie krzemieniarskie znane między innymi z Kopcowej
Skały i Pieskowej Skały. Jaskinie wówczas wykorzystywano jako krótkotrwałe obozowiska
pasterskie i łowieckie grup ludzkich wędrujących przez Wyżynę. Były one także
schronieniem dla ludzi zajmujących się wydobywaniem i dystrybucją krzemienia.
Ślady trwalszego osadnictwa w rejonie Ojcowa pochodzą z wczesnego średniowiecza.
Ożywienie osadnictwa nastąpiło w okresie rozbicia dzielnicowego i za panowania
Kazimierza Wielkiego. Świadectwem tego jest budownictwo obronne usytuowane nad
Prądnikiem. Są to dwa grody książąt, wzniesione w pierwszej połowie XIII wieku. Jeden
został zbudowany w 1228 r. przez Henryka Brodatego na wzgórzu Kocica w Sułoszowej,
w pobliżu zamku w Pieskowej Skale, a drugi wzniesiony przez Konrada Mazowieckiego
w 1231 r. na Górze Okopy. W lokalizacji tych grodów wykorzystano naturalne
walory obronne obu miejsc. Celem tych założeń obronnych była kontrola szlaków
biegnących Doliną Prądnika i zapewnienie przez każdego z książąt dogodniejszej pozycji
w walce o zdobycie Wzgórza Wawelskiego. Kontynuacja tej tradycji znajduje wyraz
w legendarnym ukrywaniu się Łokietka w ojcowskich jaskiniach w okresie walk z czeskim
Wacławem II o tron Krakowski.
W XIV w. w miejscu dawnych założeń obronnych, zaczęto budować system fortyfikacyjny,
którego zadaniem było bronić szlak handlowy z Krakowa na Śląsk. Powstały
okoliczne zamki, między innymi w Ojcowie i w Pieskowej Skale. Dominują one w krajobrazie
Doliny Prądnika do dziś. Z zamku w Ojcowie zostały jedynie ruiny, natomiast
zamek w Pieskowej Skale zmieniał swój wygląd na przestrzeni wieków, zależnie od
upodobań kolejnych właścicieli.
W kolejnych stuleciach doszło do ostatecznego ukształtowania się stosunków własnościowych,
organizacji kościelnej oraz sieci osadniczej w okolicach Ojcowa.
Pierwsze starania o utworzenie Parku Narodowego sięgają XIX w., kiedy to w Dolinie
Prądnika odkryto wiele interesujących gatunków zwierząt i roślin, rozpoczęto badania
jaskiń.
Duże zasługi w ochronie przyrody Doliny Prądnika miał Jan Zawisza, który niegdyś był
właścicielem Ojcowa. Rozpoczął on wykupywanie Doliny i okolic. Kolejny właściciel
– Ludwik Krasiński kontynuował wykup kolejnych partii.
Jednak dopiero w okresie międzywojennym powołano Państwową Komisję Ochrony
Przyrody, która następnie została przekształcona na Państwową Radę Ochrony Przyrody.
Na jej czele stanął prof. Władysław Szafer. Opracowano wówczas pierwszą monografię
przyrodniczą Doliny Prądnika i Sąspowskiej. Zamieszczono w niej charakterystykę
środowiska geograficznego okolic Ojcowa oraz opis i plan projektowanego rezerwatu.
Niestety projekt ten nie został zrealizowany, zamiast tego, zainwestowano w turystykę
i infrastrukturę uzdrowiskową, przez co Ojców został udostępniony społeczeństwu.
Starania o utworzenie Parku Narodowego w Dolinie Prądnika wznowiono po II wojnie
światowej. Przedstawiono projekt rozporządzenia Rady Ministrów o powołaniu Ojcowskiego
Parku Narodowego, który został utworzony w 1956 r., po zatwierdzeniu przez
Państwową Radę Ochrony Przyrody. Był to wtedy szósty Park Narodowy w Polsce,
o powierzchni 1570,59 ha. Obecnie powierzchnia Parku wynosi 2145,62 ha. W związku
z powstaniem Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, wokół Parku ustanowiono
strefę ochronną, która obecnie ma powierzchnię 6777 ha.
9 pażdziernika ad2006
|