HISTORIA RUCHU TURYSTYCZNEGO W OJCOWSKIM
PARKU NARODOWYM
Ojcowski Park Narodowy leży w okolicy wielkich aglomeracji miejsko - przemysłowych takich jak Górnośląski i Krakowski Okręg Przemysłowy oraz rejonu Bukowno –
Olkusz. Park jest obszarem o wysokich walorach przyrodniczych, jak i kulturowych,
dlatego tez od dawna wzbudzał zainteresowanie turystów.
W 1787 r. Ojców zwiedzał król Stanisław August Poniatowski, a jego relacje z podróży
zostały opisane przez Adama Naruszewicza w „Diariuszu podróży”. Tu przebywał również
Hugo Kołłątaj i Stanisław Staszic.
Na rozwój turystycznej funkcji Ojcowa miało wpływ uzdrowisko, założone w Ojcowie
w XIX w. Głównym powodem przekształcenia Ojcowa w uzdrowisko były walory
klimatyczne i krajobrazowe.
W czasie powstania styczniowego spłonęła większość obiektów uzdrowiskowych. Pod
koniec lat 80-tych XIX w. zaczęto odbudowywać i wznosić nowe obiekty zdrojowe
oraz pensjonaty. Przełom XIX i XX w. był okresem ponownego rozkwitu Ojcowa.
Pierwsze informacje o frekwencji osób zwiedzających Ojców pochodzą z końca XIX w.
W latach 90-tych przyjeżdżało tu rocznie od kilkuset do 2,5 tysiąca osób.
Po uzyskaniu niepodległości w 1918 r., w związku z ułatwieniem dostępu do uzdrowisk
karpackich, Ojców powoli przestawał spełniać rolę uzdrowiska.
W latach 20-tych XX w. zbudowano osiedle uzdrowiskowe na Złotej Górze. Liczba turystów
w tym okresie wzrosła do kilku tysięcy osób rocznie. Po II wojnie światowej nastąpił szybki wzrost ruchu turystycznego do ok. 500 tysięcy
osób rocznie. W latach 50-tych ubiegłego wieku, w niektóre dni frekwencja sięgała nawet
20 tysięcy osób. Głównie przyjeżdżali górnicy śląscy i robotnicy budujący Nową
Hutę w Krakowie. Na zmianę formy wypoczynku wpłynęły hasła „turystyka dla mas”
i „turystyka dla świata pracy”. Wówczas Ojców znalazł się również w programie szkolnych wycieczek, co spowodowało wzrost przyjazdów młodzieży szkolnej. W pierwszych latach istnienia Parku frekwencja odwiedzających przekraczała pojemność turystyczną
i wynosiła ok. 240 osób na 1 ha powierzchni w ciągu roku. W latach 70-tych nastąpił spadek frekwencji, wywołany wyeksploatowaniem infrastruktury turystycznej. Przyczyną były również ograniczenia w ruchu turystycznym wprowadzone przez dyrekcję Parku.
Ruch turystyczny od przełomu lat 50. i 60-tych, do początku lat 90-tych wykazywał tendencję spadkową. Obecnie utrzymuje się na tym samym poziomie i przekracza kilkakrotnie
dane z przełomu XIX i XX w.Od kilku lat wzrasta również liczba turystów przyjeżdżająca własnym samochodem. Niestety, mimo ograniczeń wjazdu na teren Parku, ruch ten nasila się i stwarza duże utrudnienie w ochronie przyrody. Obecnie Ojcowski Park Narodowy odwiedza ok. 400 tysięcy osób rocznie. Największa liczba przyjazdów notowana jest w maju i czerwcu we wtorki i środy, są to zwykle wycieczki szkolne. Duże natężenie turystów występuje również w dni wolne od pracy i tzw. „długie weekendy”. Sezon turystyczny trwa od końca kwietnia do początku listopada. Dla turystyki weekendowej i świątecznej duże znaczenie ma lokalizacja Parku w pobliżu aglomeracji miejsko - przemysłowych, szczególnie Krakowa i aglomeracji
katowickiej, z dostępnością komunikacyjną. W ciągu dnia wolnego od pracy, dzienna
frekwencja turystów wynosi ok. 2 – 3 tysięcy osób, natomiast w pozostałe dnie rzadko
przekracza 400 osób. Turystyka świąteczna koncentruje się głównie w rejonie Pieskowej
Skały i w Ojcowie. W ruchu turystycznym znaczenie ma pora roku. Z badań wynika,
że ponad 60% młodzieży szkolnej przybywa do Ojcowa w maju i czerwcu i ok. 20%
jesienią. Dorośli odwiedzają Park w dni wolne od pracy i podczas urlopów wakacyjnych
. Celem wycieczek zarówno szkolnych, jak i turystów indywidualnych jest poznanie
Doliny Prądnika oraz zwiedzanie miejsc, będących główną atrakcją turystyczną Parku.
Najczęściej odwiedzanymi obiektami są: Jaskinia Łokietka, zamek w Pieskowej Skale,
Muzeum im. prof. Władysława Szafera, jaskinia Ciemna i Zamek w Ojcowie. Ruch turystyczny
koncentruje się również w okolicy Krakowskiej Bramy i w Parku Zamkowym.
Do miejsc mniej popularnych, odwiedzanych rzadko należy Pustelnia błogosławionej
Salomei w Grodzisku i Dolina Sąspowska. W tych rejonach przebywa ok. 2%
wycieczek zorganizowanych, dlatego też nie prowadzi się statystyk turystów indywidualnych. W latach 1998 – 2001 spadła liczba turystów odwiedzających Park, mimo to nie
zmieniła się ogólna ilość osób przybywających do niego w ciągu roku. Przewagę wśród
zwiedzających stanowią uczniowie szkół. Spada ilość turystów dorosłych, zwłaszcza
w grupach zorganizowanych. Spowodowane jest to zanikiem wycieczek z zakładów
pracy. Wycieczki te popularne były w latach 80-tych XX w., wtedy to stanowiły 10%
zwiedzających, natomiast teraz ich liczba spadła do 1,6%. Nastąpił jednak wzrost liczby
turystów indywidualnych.
Od początku XIX w. do połowy lat 20-tych XX w. na terenie Parku dominowała turystyka
uzdrowiskowa, pobytowa. Łatwa dostępność Ojcowa od 1928 r. spowodowała
zmiany w formie ruchu turystycznego. Zamiast długich wycieczek przeważały krótkie,
jednodniowe wyjazdy lub nawet kilkugodzinne, które po II wojnie światowej stały się
główną formą ruchu turystycznego w Dolinie Prądnika.
W Parku główną formą turystyki jest wypoczynek sobotnio – niedzielny, który bezpośrednio
wiąże się z sąsiedztwem wielkich aglomeracji oraz turystyka krajoznawcza, najbardziej
popularna i najczęściej uprawiana. Uczestnikami zwykle są uczniowie szkół z
okolicznych województw, którzy przyjeżdżają na kilka godzin. Ojców znajduje się bowiem, na trasie kilkudniowych wycieczek organizowanych do Krakowa i w góry, dlatego
tez wycieczki odwiedzają Park po drodze i przebywają tylko kilka godzin.
W ciągu ostatnich 40 lat bardzo uproszczono formę zwiedzania Parku. Przewodnicy
przekazują tylko ogólne i bardzo powierzchowne informacje na temat Doliny Prądnika.
Jest to spowodowane częstym pośpiechem, szczególnie w okresie nasilonego ruchu turystycznego.
Wycieczki przybywają maksymalnie na 5 godzin, co prowadzi do wypracowania
przez przewodników nawyków i skrótów. Przyjazd do Ojcowa jest traktowany
jako wypoczynek i pobyt na świeżym powietrzu, a nie jako możliwość szerszego poznania
Doliny Prądnika.
Zainteresowanie przyrodą jest jednym z celów przyjazdu do Ojcowskiego Parku Narodowego
tylko dla 27% odwiedzających, 32% deklaruje chęć wyjazdu poza miasto,
a 37% preferuje piesze wędrówki. Większość turystów zwiedza tylko najbardziej popularne
obiekty, czyli Jaskinię Łokietka i zamek w Pieskowej Skale.
Od kilku lat coraz bardziej popularną formą zwiedzania Parku jest turystyka rowerowa,
która uprawiana jest wzdłuż niektórych szlaków i drogami publicznymi. Jest ona
uważana za pożądaną formę turystyki, ponieważ poza nielicznymi wyjątkami nie stwarza
zagrożeń dla przyrody. Wyjątkami są przypadki wjeżdżania, mimo zakazu, na strome
szlaki do jaskini Łokietka i Ciemnej.
Od połowy lat 90-tych XX w. turyści mają możliwość korzystania z prywatnych dorożek
mieszkańców na trasie Ojców – Krakowska Brama – Pieskowa Skała.
Na terenie Parku obowiązuje zakaz uprawiania wspinaczki. Jedynym wyjątkiem jest
skała Pochylec w Grodzisku.
Obecnie na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego istnieje 25 km znakowanych
tras pieszych. Prawie 250 ha Parku jest wyłączone z ruchu turystycznego i niedostępne
do zwiedzania. Zakaz ten dotyczy przede wszystkim terenów ochrony ścisłej, obszarów
leśnych i terenów położonych poza szlakami. Zamknięte są przede wszystkim Wąwóz
Jamki i Chełmowa Góra. Niedostępne są również jaskinie, z wyjątkiem Ciemnej i Łokietka.
Sieć znakowanych szlaków utworzono z myślą o wielodniowych wędrówkach pieszych.
Ojcowski Park Narodowy przecinają: główne szlaki Wyżyny Krakowsko – Częstochowskiej:
„Orlich Gniazd” oraz „Warowni Jurajskich” z Rudawy do Podzamcza.
Uzupełniane są one przez krótkie szlaki Ojcowskiego Parku Narodowego: szlak zielony
z Doliny Sąspowskiej przez Złotą Górę, Ojców, Górę Okopy do Puchaczówki i czarny
ze Złotej Góry przez Ojców do Jaskini Łokietka.
Rola szlaków znakowanych, jako tras wędrówek stopniowo zanika, w związku ze zmianą
formy ruchu turystycznego wakacyjnego na weekendowy oraz coraz bardziej rozpowszechnioną
turystyką samochodową i rowerową. Ruch turystyczny koncentruje się na
najbardziej atrakcyjnych szlakach wewnętrznych Parku, czego skutkiem jest nadmierne
przeciążenie i niszczenie szlaków i ich bezpośredniego otoczenia oraz proces erozji gleb
i synantropizacja roślinności.
Najczęściej odwiedzanym miejscem jest otoczenie Krakowskiej Bramy. Okolica
charakteryzuje się ciekawym krajobrazem i pozbawiona jest wszelkiej działalności gospodarczej człowieka.
Pod koniec lat 50-tych XX w. zburzono budynek wytwórni wód gazowanych, a w 1982 r. zlikwidowano parking, który mógł pomieścić 25 autokarów i kilkadziesiąt samochodów osobowych. Obecnie miejsce to jest zamknięte dla ruchu samochodowego i dostępne wyłącznie dla turystów pieszych. Usunięto również stoiska handlowe. W 1986 r. wzniesiono obudowę nad „Źródłem Miłości”.
W Polsce powstaje coraz więcej ścieżek służących samodzielnemu zwiedzaniu przez
turystów. Są one elementem systemu interpretacji terenu posługującego się różnymi
środkami, takimi jak tablice informacyjne, ekspozycje muzealne, wszelkiego rodzaju
publikacje.
W ciągu ostatnich kilku lat, na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego powstało
17 km sieci ścieżek naukowo – dydaktycznych. Wykonane są przez adaptację istniejących
już szlaków, na których ustawiono tablice interpretujące najciekawsze miejsca.
Do Krakowskiej Bramy prowadzi ścieżka poznawcza z Parku Zamkowego w Ojcowie,
przez Jaskinię Łokietka i Wąwóz Ciasne Skałki.
W rejonie Krakowskiej Bramy w ciągu roku przebywa ok. 300 tysięcy osób.
Realizacja podstawowych celów Parku wymaga uwolnienia Doliny Prądnika z funkcji
wypoczynkowych, rekreacyjnych oraz gospodarczych. Istnieje, niestety możliwość
zagospodarowania pozostałej, atrakcyjnej pod względem krajobrazowym, części Wyżyny.
W tym celu funkcję turystyczną przejął Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych,
który został utworzony w 1981 r.
Potrzeby organizacji ruchu turystycznego uwzględnia również plan zagospodarowania
przestrzennego Parku, zatwierdzony w 1963 r. i zaktualizowany w 1970 r. Jego podstawowym
celem jest modernizacja i odbudowa dróg obwodnicowych na obrzeżach Parku,
które pozwoliłyby zmniejszyć ruch samochodowy w najbardziej uczęszczanych rejonach
Ojcowskiego Parku Narodowego. W 1982 r. zamknięto odcinek z Ojcowa do Murowni,
który wiedzie przez malownicze serpentyny. Zakaz ten nie dotyczy mieszkańców
i autobusów. Po wybudowaniu obwodnic, zamykane będą kolejne zagrożone odcinki
drogi biegnącej dnem Doliny Prądnika.
Zachowanie pierwszeństwa dla turystyki pieszej i krajoznawczej oraz wyłączenie z ruchu
pojazdów samochodowych na niektórych odcinkach Parku, zapewni prawidłową
ochronę przyrody w Ojcowskim Parku Narodowym.
ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE PARKU
Po utworzeniu uzdrowiska w Ojcowie powstawały pierwsze domu noclegowe.
W 1860 r. został zbudowany „Hotel pod Łokietkiem” i „Wesele w Ojcowie”, które łącznie
oferowały 50 miejsc noclegowych. W XIX w. istniało już 320 pokoi w obiektach
zdrojowych i 80 stancji w chatach włościańskich.
Do końca lat 80-tych XX w. wiele
obiektów uległo wyeksploatowaniu. W latach 1990 – 2000 część prywatnych kwater
odnowiono i obecnie zapewniają dobre warunki noclegowe.
Wielkość bazy noclegowej w Ojcowskim Parku Narodowym jest zmienna. Na początku
lat 90-tych było ok. 100 miejsc noclegowych, obecnie w samym Ojcowie jest ok. 200
miejsc w kwaterach prywatnych. Należy tu również dodać „Hotel pod Kazimierzem”,
który liczy 24 miejsca. Nie świadczy on jednak usług noclegowych dla turystów indywidualnych,
a jedynie dla uczestników zorganizowanych kursów i szkoleń dydaktycznych.
Na Złotej Górze jest czynny Dom Wycieczkowy „Zosia”, liczący ok. 40 miejsc.
Od 2002 r. w Grodzisku jest także dostępny Ośrodek Duszpasterstwa Akademickiego
z 24 miejscami noclegowymi.
Oprócz tego na terenie Parku znajdują się dwa pola namiotowe: na Złotej Górze i w Zazamczu,
które mogą pomieścić ok. 50 namiotów.
W okolicach Ojcowskiego Parku Narodowego usługi noclegowe, w tym agroturystyka
są słabo rozwinięte i nie mają większego znaczenia dla odciążenia Parku od nadmiernego
ruchu turystycznego.
Przez cały rok funkcjonują schroniska w Woli Kalinowskiej i w Łazach, a podczas wakacji
otwarte jest również schronisko w Skale. Łącznie oferują 140 miejsc.
W południowej części Parku, w Korzkwi, u stóp odnawianego zamku mieści się Ośrodek
Szkoleniowo – Wypoczynkowy Komendy Chorągwi Krakowskiej z 80 miejscami
noclegowymi.
W 1970 r. dyrekcja zamku w Pieskowej Skale zaadaptowała 6 komnat na potrzeby
noclegowe. Obecnie zamek oferuje 12 miejsc noclegowych, niestety nie są one dostępne
dla turystów indywidualnych. Udostępniane są gościom zamku. Wszystkie pokoje
wyposażone są w urządzenia sanitarne, telewizory i telefony.
Najczęstszymi gośćmi zamku są turyści z dużych miast Polskich oraz z Francji i Stanów
Zjednoczonych.
Po 1989 r. poprawie uległa baza gastronomiczna. Jeden lokal w Ojcowie jest całoroczny,
a pozostałe są sezonowe.
W Pieskowej Skale znajduje się całoroczna restauracja na zamku, w sezonie letnim
czynne są również małe punkty gastronomiczne w okolicy.
Restauracja w Pieskowej Skale została otwarta w 1969 r. Oferuje dania kuchni staropolskiej. Bazę towarzyszącą tworzą urządzenia umożliwiające turystom korzystanie z walorów
turystycznych. Do takich urządzeń możemy zaliczyć parkingi i urządzenia umożliwiające
ruch turystyczny osób niepełnosprawnych.
Na terenie Parku istnieją trzy parkingi, mogące w sumie pomieścić ok. 300 pojazdów.
W otoczeniu zamków Ojcowskiego Parku Narodowego parkingi są płatne. Jedyny bezpłatny
parking znajduje się na Złotej Górze. Miejscowe parkingi szybko zapełniają się
pojazdami. Cały ruch koncentruje się w Ojcowie i Pieskowej Skale. Kierowcy parkują
swoje pojazdy również wzdłuż dróg, utrudniając w ten sposób przejazd innym. Na podstawie
sprzedanych biletów, ilość parkujących pojazdów określa się na ok. 20 tysięcy,
a wliczając również inne miejsca parkingowe i prywatne posesje, ilość można przybliżyć
nawet do 40 tysięcy.
Dla odciążenia Ojcowa, na Złotej Górze zbudowano duży, strategiczny parking oraz restaurację
i pole namiotowe. Restauracja mieści się w modernistycznym parterowym pawilonie,
który kojarzony jest z pawilonem modernizmu z wystawy światowej w Barcelonie,
autorstwa Ludwiga Miesa van der Rohe. Na Złotej Górze najczęstszymi gośćmi
są ludzie młodzi.
9 pażdziernika ad2006
|
|